Waarom veerkracht er ook toe doet in jouw werk

In je werk kom je regelmatig mensen tegen die worstelen. Je wilt ze graag verder helpen. Maar hoe help je mensen hun natuurlijke veerkracht te hervinden en versterken? ACC docent van de opleiding Rouw en Verlies Coach, Ellen Dreezens, schreef een boek voor coaches over hoe je met je cliënten kunt inzetten op meer veerkracht. ‘Hoe we tegen een stootje kunnen’ komt in maart 2025 uit bij Boom uitgevers.

Het leven is niet altijd leuk. Of het nou gezondheidsproblemen zijn, een scheiding, stress, depressie, een sterfgeval of ontslag, iedereen krijgt op zijn tijd te maken met moeilijkheden. Mensen verschillen in hoe goed ze daarmee om kunnen gaan. Voor sommige mensen betekent tegenslag dat ze terneergeslagen raken, ze geven het op. Anderen zien narigheid als iets wat ze aankunnen, en waarvan ze kunnen leren. Deze laatste mensen hebben meer veerkracht dan de eerste.

Wat is veerkracht?

Veerkracht is ‘het succesvol omgaan met uiteenlopende vormen van onheil’.  Het is het vermogen van mensen om zich positief te blijven ontwikkelen, ondanks een ongunstige situatie waarin men zich bevindt. Veerkracht ontstaat doordat een persoon in aanraking komt met stressoren, zoals pijn, verlies of tegenslag. Het helpt ons om pijn te voelen, en daar doorheen te bewegen, zodat we weer blijdschap, verwondering en liefde kunnen voelen. Wanneer een stressvolle situatie op een goede manier het hoofd geboden worden, groeit iemands veerkracht.

Waarom zou je als coach meer willen weten over veerkracht?

Veel mensen kampen met mentale problemen. Een ingebakken idee is dat je mensen beter van hun problemen af kunt proberen te helpen, dan je te richten op het vergoten van hun veerkracht. Het verlichten van symptomen wordt als belangrijker gezien dan het werken aan welbevinden. Soms heeft een cliënt echter eerst meer veerkracht nodig, voordat een moeilijk stuk van zijn leven aangekeken kan worden. Daarmee staat het idee van: eerst symptomen aanpakken, daarna misschien werken aan veerkracht op zijn kop. Wanneer iemand bijvoorbeeld totaal vast zit in een stressreactie, is het belangrijk om eerst het systeem tot rust te brengen en weer veerkrachtiger te maken, voordat de oorzaak van de stress aangepakt wordt. Vaak is het aanpakken van een probleem in eerste instantie niet mogelijk, omdat mensen zich er (tijdelijk) slechter door gaan voelen, en ze dat niet aankunnen. Het versterken van veerkracht is dan een voorwaarde voor het kunnen aangaan van mentale problemen en symptomen.

Een tweede reden om als coach meer te leren over veerkracht, is omdat niet ziek zijn nog niet hetzelfde is als veerkrachtig zijn. Je zou kunnen denken: wanneer mijn cliënt minder last heeft van de symptomen van zijn mentale moeilijkheden, ontstaat vanzelf veerkracht. Dat blijkt niet helemaal te kloppen. Het oplossen van mentale problemen brengt mensen van slecht naar beter, maar niet noodzakelijkerwijs naar een goed leven. Om veerkracht te vergroten is het effectiever om je te richten op het verbeteren van beschermende factoren (zelfredzaamheid, positieve gevoelens) dan op het verminderen van risicofactoren (depressie en angst).

Als hulpverlener zou je je dus meer bewust kunnen zijn van de mogelijke veerkracht en beschermende eigenschappen die bij je cliënten aanwezig zijn. Door de talenten en krachten van je cliënt te identificeren en uit te bouwen kun je ervoor zorgen dat je cliënt een positievere kijk op het leven krijgt. Om de stap te maken van afwezigheid van symptomen naar veerkracht zijn echter andere kennis en technieken nodig dan voor het verminderen van symptomen. Dit is dan ook waar het boek van Ellen Dreezens zich op richt. Het laat zien hoe jij als coach met je cliënten kunt werken aan meer veerkracht. Het boek staat boordevol tips en oefeningen, en de opgedane kennis is meteen praktisch toepasbaar.

Veerkracht komt meer voor dan je denkt

Wanneer je werkt als coach ontmoet je vooral mensen die je hulp inroepen. Het is dan ook niet gek dat onder hulpverleners soms het idee bestaat dat de meerderheid van de mensen ergens mee worstelt. Zo staan bijvoorbeeld rouwonderzoekers pas sinds korte tijd open voor het idee dat wanneer mensen niet zichtbaar rouwen na een groot verlies, ze daar niet perse later nog last van zullen krijgen. We leren steeds meer dat veel mensen, ook in de slechtst mogelijke omstandigheden, een veerkrachtige reactie kunnen laten zien.

3 soorten reacties

Onderzoeker Bonanno toont in zijn boek ‘The other side of sadness’ aan dat ongeveer 50% van de mensen veel last ervaart wanneer ze een belangrijk iets (baan, relatie, land van herkomst) of iemand (partner, ouder, kind) verliezen. Zij vertonen wat je ‘normale’ rouw zou kunnen noemen, een rouwproces dat ongeveer zo verloopt zoals iedereen dit verwacht. Hierbij ervaren mensen veel (vaak overweldigende) negatieve emoties, en hebben ze ook symptomen op andere gebieden (lichamelijke pijn, gebrek aan concentratie etc). Dit normale rouwproces bij ongeveer de helft van de mensen kan vele maanden of jaren kan duren. Een deel van deze mensen ontwikkelt zelfs ‘gecompliceerde rouw’. Deze mensen worden zo in beslag genomen door hun rouwproces dat ze niet meer kunnen functioneren. Ze ervaren heftigere symptomen dan mensen met normale rouw, en deze symptomen duren ook veel langer. Dit geldt voor ongeveer 10 tot 15% van alle rouwenden.

De andere kant van de medaille is dat de overige 50% van de mensen die een aanleiding heeft om te rouwen, dat niet langdurig doet. De eerste weken zijn vaak net zo moeilijk voor deze mensen als voor mensen met normale rouw, maar al vrij snel nemen hun symptomen af. Zij kunnen zonder al te veel kleerscheuren het leven weer oppakken. Uiteindelijk ervaren ze weinig langdurige effecten van een verlies op hun mentale welzijn.

Veel hulpverleners die geleerd hebben over rouw en trauma en de grote effecten die mensen daarvan kunnen ondervinden, vinden het moeilijk te geloven dat het overgrote deel van de mensen veerkrachtig kan reageren. Maar veerkracht is zelfs weggelegd voor mensen die dingen meemaken die we als ‘het ergste wat je kan overkomen’ classificeren, zoals het overlijden van een kind. Lucy Hone, die haar dochter verloor in een auto-ongeluk beschrijft in haar boek ‘Resilient grieving’ dat zij, haar man en haar twee kinderen al vrij snel hun normale leven weer konden oppakken. Dat betekent niet dat zij nooit meer dachten aan hun dochter of zus, en dat zij niet ontzettend gemist werd, maar wel dat zij, door actief te werken aan hun veerkracht, dit enorme verlies te boven konden komen, en er zelfs door konden groeien. Veerkracht is daarmee geen buitengewone reactie en ook niet buiten bereik voor de meesten van ons. Het is, op zichzelf, waard om aan te werken, maar ook samen met, of naast, een focus op het verlichten van symptomen.

Ben je geïnteresseerd geraakt in dit onderwerp? Op 28 maart 2025 organiseert Ellen Dreezens, samen met haar collega Janske van Eersel een symposium, waarin rouw bij baanverlies en veerkracht aan de orde komen. We nodigen je van harte uit om daarbij aanwezig te zijn! Kijk voor meer informatie op deze website.